º£Æ®³² »ç¶÷ÀÇ ¸¶À½À» »ç·ÎÀâÀ¸·Á¸é
Bài Viết mở ©¢ầu
Những món ăn nắm giữ tâm hồn người Việt
TS. Sim Sang Joon GĐ Trung tâm Giao lưu Văn hóa Việt Hàn
Nước nào cũng có những món ăn ©¢ặc trưng riêng mà không phải người nước ngoài nào cũng có thể thưởng thức một cách say mê như người bản xứ. Ở Hàn Quốc có món canh tương ©¢ặc rất nặng mùi, ở Thái Lan có món Tom Yum Goong rất cay. Còn ở Việt Nam, có món nước mắm. Có thể hình dung món này tương tự như nước cốt cá cơm của Hàn Quốc, nhưng do mùi ©¢ặc trưng rất ©¢ộc ©¢áo, trong nghệ thuật ẩm thực của Hàn Quốc chắc chẳng có món nào có mùi vị giống như thuốc Bắc quên bỏ thêm cam thảo như vậy. Người Việt Nam thường chấm nước mắm khi ăn rau muống luộc, một loại rau xanh phổ biến ©¢ến nỗi bạn có thể thấy nó ở bất kì nhà nào, vào bất kì thời gian nào. Thực ra, ©¢ối với một dân tộc vốn ©¢ã quen với rất nhiều loại nước cốt thủy sản như người Hàn Quốc, món nước mắm của người Việt không quá khó ăn, mà ngược lại còn là một món hấp dẫn. Nhưng ©¢ối với những dân tộc không quen với những món ăn nặng mùi kiểu như vậy, có lẽ chỉ cần ngửi mùi của nước mắm cũng ©¢ủ khiến họ bịt mũi bỏ chạy. Giống như canh tương ©¢ặc của Hàn Quốc, nước mắm chính là món ăn ©¢ặc trưng ©¢ược ưa thích của người Việt, mà cũng chỉ người Việt mới thưởng thức ©¢ược những ©¢ặc trưng ©¢ó.
Nếu ©¢úng như vậy, người Việt sẽ phản ứng thế nào nếu thấy một người nước ngoài cũng say mê thưởng thức nước mắm như mình? Cách ©¢ây rất lâu, Chủ tịch Cuba Fidel Castro ©¢ã có lần ©¢ến thăm Việt Nam. Trước khi về nước, hình ảnh của Chủ tịch Fidel với món quà nhận ©¢ược khi chia tay là chai nước mắm Việt Nam xuất hiện trên báo chí ©¢ương thời ©¢ã làm xúc ©¢ộng bao thế hệ người Việt Nam bấy giờ. Thậm chí nhiều người nhắc ©¢ến Fidel là nhớ tới hình ảnh chai nước mắm ông mang theo khi về nước. Tôi cũng ©¢ã từng mang những chai nước mắm của Việt Nam về Hàn Quốc. Nhưng chai nước mắm tôi ©¢ể trong hành lý ©¢ã bị vỡ do không chịu ©¢ược lực nén của những hành lý khác, nên ©¢ã chảy hết ra ngoài. Chỉ một chai nước mắm bị vỡ thôi cũng ©¢ủ khiến toàn bộ sân bay quốc tế Incheon rộng lớn một phen náo loạn ©¢ến nỗi nhân viên kiểm soát xuất nhập cảnh phải yêu cầu tôi rời khỏi sân bay ngay lập tức. Thế mới biết mùi của nước mắm nặng ©¢ến mức nào.
Tuy nhiên, nước mắm không phải là thứ nước chấm có mùi nặng nhất trong số các loại nước chấm của Việt Nam. Mắm tôm mới là loại nước chấm giữ danh hiệu số một. Nó nặng mùi ©¢ến nỗi thậm chí có những người Việt Nam cũng không thể thưởng thức nổi. Trên thực tế, từ ¡°mắm¡± có nghĩa là nặng mùi. Từ ©¢ây ta có thể thấy cái tên của những loại nước chấm này ©¢ã nói lên ©¢ặc trưng của nó, rằng mắm tôm quả thực là loại nước chấm nặng mùi biết chừng nào. Chính vì mùi ©¢ặc biệt của nó, rất hiếm có người nước ngoài nào có thể thực sự (và ©¢ủ can ©¢ảm) thưởng thức loại nước chấm ©¢ặc biệt này. Chúng ta có thể hình dung nước mắm như kimchi và mắm tôm như canh tương ©¢ặc của Hàn Quốc vậy. Bây giờ, kimchi ©¢ã trở thành một món ăn phổ biến tại nhiều nước trên thế giới, nhưng trước ©¢ây người nước ngoài mỗi khi ngửi thấy mùi kimchi liền chạy xa cả dặm. Khi ©¢ó người Hàn Quốc muốn mang kimchi ra nước ngoài phải rất vất vả gói bọc cẩn thận ©¢ể giấu ©¢ược mùi ©¢ó ©¢i.
Tôi ©¢ã từng nghe một câu chuyện kể rằng có người từng bị ©¢uổi việc vì mắm tôm. Tại một cửa hàng do người phương Tây quản lý, một nhân viên cửa hàng ©¢ã gọi món mắm tôm cho bữa trưa. Đây là món ăn truyền thống của dân tộc nên cô nhân viên này hoàn toàn không suy nghĩ gì khi gọi món. Thế nhưng khi ông chủ cửa hàng bước vào và ngửi thấy mùi ©¢ặc trưng rất khủng khiếp của mắm tôm ©¢ã hoảng hốt vội vàng kiểm tra xem nguyên nhân của thứ mùi gây sợ hãi ©¢ó là gì. Khi ©¢ược biết chính nữ nhân viên cửa hàng là thủ phạm, ông chủ người Tây kia ©¢ã tức giận ©¢ến nỗi ©¢uổi việc cô này. Đối với những ©¢ất nước mà nền ẩm thực truyền thống hoàn toàn không biết ©¢ến thứ gọi là nước mắm hay nước cốt thủy sản, thì mùi của mắm tôm quả thật là một nỗi kinh hoàng mà họ không biết dùng từ gì ©¢ể miêu tả. Nói như vậy ©¢ể thấy ©¢ược người Việt Nam sẽ vui mừng ©¢ến như thế nào nếu gặp ©¢ược một người nước ngoài nào có thể thưởng thức và say mê thứ mùi ©¢ặc biệt của mắm tôm.
Vào tháng 9 năm 2001, lần ©¢ầu tiên tôi ©¢ược giảng bài cho sinh viên năm thứ 4 chuyên ngành Nhân loại học, khoa Lịch sử, trường ĐH KHXH&NV, ĐHQGHN. Trước ©¢ó vào tháng 7 cũng tại nơi này, tôi ©¢ã nhận học vị tiến sĩ và là người nước ngoài ©¢ầu tiên giảng dạy về chủ ©¢ề ¡°Văn hóa và xã hội Việt Nam¡±. Không biết có phải do cảm thấy lòng tự tôn dân tộc bị tổn thương hay do cảm thấy lạ lùng khi ©¢ược một người nước ngoài giảng về văn hóa của nước mình mà không khí lớp học trong mấy tuần ©¢ầu luôn cứng nhắc và không thoải mái. Sau này tôi mới biết trước ©¢ó có một vị giáo sư người Mĩ chuyên ngành lịch sử Việt Nam ©¢ã ©¢ịnh giảng dạy về lịch sử Việt Nam tại ©¢ây nhưng do không ©¢ược sự ©¢ồng ý của phía nhà trường ©¢ến chỉ dừng lại ở việc giảng dạy lịch sử nước Mĩ rồi trở về nước. Lúc ©¢ó, không biết chuyện này, tôi chỉ cảm thấy ngạc nhiên không biết tại sao các học sinh lại nhìn mình chằm chằm một cách lạ lùng như vậy.
Dù thế nào tôi cũng phải xóa bỏ không khí cứng nhắc xa lạ này. Khi ©¢ó tôi ©¢ột nhiên nghĩ ©¢ến giai thoại về Fidel Castro, do ©¢ó tôi ©¢ã giới thiệu bản thân và kể những câu chuyện về sinh hoạt của mình tại Việt Nam. Ngay khi tôi vừa giới thiệu món ăn ưa thích nhất của mình tại Việt Nam là mắm tôm, các học sinh liền lăn ra cười. Thế là không khí cứng nhắc vốn có lập tức biến mất. Mặc dù tôi cũng phần nào dự ©¢oán ©¢ược phản ứng của các học sinh, nhưng tích cực ©¢ến mức ©¢ó thì quả là vượt ngoài dự ©¢oán của tôi. Thực tế, trong những tháng ngày sống tại Việt Nam kể từ khi tôi ©¢ặt chân ©¢ến ©¢ất nước này ngay sau khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, trong kí túc xá của trường ĐH KHXH&NV, nước mắm, mắm tôm và ở ©¢ỏ ©¢ã làm vơi ©¢i nỗi nhớ nhà và nhớ những món ăn Hàn Quốc, giúp tôi tiếp tục cố gắng và hoàn thành công việc học hành tại ©¢ây.
Năm 2002, tôi ©¢ược Hội du học sinh Hàn Quốc tại Hà Nội mời nói chuyện với các doanh nghiệp tại khách sạn Daewoo. Tôi lại tiếp tục kể cho họ những giai thoại về nước mắm và mắm tôm. Sau ©¢ây là câu chuyện có thật về một doanh nhân Hàn Quốc ©¢ã thực hành câu chuyện của tôi. Ông này ©¢ã mời ©¢ối tác người Việt Nam ăn cơm và gọi món mắm tôm. Ngay lập tức, vị ©¢ối tác kia mắt tròn mắt dẹp và tay bắt mặt mừng với vị doanh nhân. Câu chuyện càng rôm rả cùng với bát mắm tôm liên tục ©¢ược gọi thêm. Kết cục, vào ©¢êm hôm ©¢ó, vị doanh nhân ©¢ã dành cả ©¢êm chạy ra chạy vào nhà vệ sinh. Ông này ©¢ã quên mất rằng mắm tôm là một loại thực phẩm lên men nên không thể ăn quá nhiều, nếu không sẽ gây ra những triệu chứng như tiêu chảy hay thậm chí nặng hơn như ngộ ©¢ộc thực phẩm.
Làm quen với bạn mới ở nước ngoài không dễ dàng. Nhưng nếu bạn biết cách tiếp nhận những món ăn ©¢ặc trưng, những lát cắt lịch sử ©¢ặc biệt, những nét văn hóa ©¢ặc sắc của ©¢ất nước ©¢ó, bạn có thể nhanh chóng trở nên thân thiết với những người bạn Việt Nam trong một thời gian ngắn.
Người dịch: Ngô Thanh Hà/ Trưởng Đội Dự án Giáo dục -Trung tâm Giao lưu Văn hóa Việt Hàn 
|